Wasiat Peradaban Jawa
Untuk mengungkap rahasia keris tidaklah gampang. Harus dicermati dari berbagai aspek seperti estetik,simbolikum etis,unsur logam,dan pamor. Tak ketinggalan nilai historis dan otoritas laduninya. Nah, bagaimana kejelasannya?
Pengecekan Sunan Kalijaga yang pertama dilakukan untuk mencari tahu apakah keris memenuhi standar normative ukuran bilah. Yakni rata rata panjang tangan orang saat memegang keris terhunus dalam posisi tempur, dari siku sampai pergelangan ( sekitar 24 cm) dan posisi telapak tangan menggenggam ( sekitar 10 cm ). Sehingga pada teknis terapan, ukuran minimal prasyarat rasa aman itu setidaknya difasilitasi panjang bilah sekitar 34 cm, masih dikuatkan cakepan ukiran keris.Sehingga, prinsip dasar panjang bilah keris normal untuk jenis jenis dhapur tertentu ( bukan keris corok ), sekitar 35-37 cm.
Nah, ini merupakan salah satu contoh dari langkah dalam mempertahankan control mutu, terhadap fungsi keris sebagai senjata beladiri yang kompleks. Dimaksudkan, keris piranti “menjaga kehormatan” pemilik :
a) Secara fisik dikaitkan tindak kekerasan termasuk amuk puputan;
b) Otoritas otoritas legal dan sosial hubungan hubungan kuasa dalam masyarakat;
c) Kapasitas kapasitas otoritatif keilmuan wilayah makrifat dan “komunitas halus.”
Karena itu, pada keris terkandung ukuran ukuran cultural, yang keberadaannya dianggap “wasiat peradaban”, yakni bentuk otentisitas karya dan keantikkan corak kriya purba yang mengandung aspek estetik dan simbolikum etis, hasil dari kemampuan dalam udawadana ( total keserasian pada tingkat garap ) dan guwaya keris ( impak garap dengan kekuatan magis ), sebagai bentuk budaya material. Dalam konteks ini, logam dan pamor dapat menyemburatkan aura semu tanda prabawaning keris, karena bersifat karikatif. Yang lebih substansial kaitan keris dengan ‘nilai historis’ dan ‘otoritas laduni’.
Ilmu dalam struktur laduniah lebih dipahami berdasar kelembutan dari hakikat manusia yang disebut jiwa. Di sini perasaan lebih utama dari akal, ibarat pandangan mata yang mampu melihat, tetapi rukyat perasaan ( rasa ) merupakan puncak dari penglihatan itu. Prosesnya melalui hati, yakni pengetahuan langsung dari ‘penyingkapan” ilmu Tuhan. Indikasinya kepahaman, “ibarat” tertangkap rasa dan dorongan konsepsi, ditemukan ketajaman hati dan kecerdasan rohaniah. Itu yang membangun potensi makrifat sebagai suatu logos: yang bentuk mantrayana berhubungan pengetahuan dan yang ontologism berhubungan eksistensi kosmis. Mobilitasnya dalam badan halus: otoritasnya melebur ke raga pemilik dan turunannya menyatu ke ( khadam ) bilah.
Interdependensinya membangun memori, nilai nilai dan kesadaran historis, dan keris menjadi piranti sekunder dalam memancarkan pengaruh yang bukan sekadar berkaitan nexus security external. Juga merujuk pelbagai dimensi lain, manakala dipicu makrifat tingkat “mempengaruhi-menguasai” yang menyeimbangkan taraf ilmu, power dan speed. Harmoni keris memancarkan getar dan aura, hal yang principal bagi representasi “pamor” sang pemilik. Inilah yang membentuk maqam keris sebagai pilar tradisi, dengan bobot citarasa dan eksistensi standar normatif.
Sebagai contoh,” Ki Agung Kacabenggala” (luk 5 dhapur singabarong, panjang 35,5 cm, kinatah tretes inten pamor ngulit semangka, tangguh Majapahit, khadam: Mustafa dan harimau; babaran Mpu Purwa, pemegang Sunan Lawu & Juru Mertani ). Secara spiritual, bilahnya memancarkan aura putih terang, diserahkan Sunan Lawu pada Juru Mertani untuk memusatkan perspektif perspektif kebangkitan Bumi Menthaok.
Otoritas laduniahnya analisis panujuman yang dikuasai Mustafa, menjangkau kemungkinan kemungkinan rasional dan teologis yang dapat terjadi ke depan. Ia dilengkapi ilmu lebursekethi, suatu tingkat pengetahuan, kemampuan, dan terapan ilmu yang mengandung daya mempengaruhi imajinasi dan pikiran manusia, diajarkan pada Ki Gedhe Karang Lo, seorang bangsawan Majapahit keturunan panembahan dari Jagaraga yang asal usulnya dari Sunan Ngampel. Ilmu lebursekethi dan pancaran otoritas “Ki Agung Kacabenggala,” menjadi piandel kebangkitan Mataram setelah berhasil menumpas pemberontakan Ki Ageng Pangandharan.
Penulis : Irul SB; Sumber: Posmo, Juni 2009
Sabtu, Juni 13, 2009
Membeber Keris Senjata Kultural
Label: Ilmu, Keris, Majapahit, Posmo, Sunan Kalijaga
Diposting oleh Mino Cilacap di 10:56:00 PM
Jumat, Juni 05, 2009
WULANGREH
Buku anggitane ISKS PB IV ( 1788-1820, jumeneng nata ) iki tau dari pakem paugeraning urip tumrap wong Surakarta nalika jamane. Jenenge wis ngarani Wulangreh tegese bab wulang. Uga karan Brataputra ( laku utawa wulang tumrap para putra ). Buku iki awujud tembang. Tembang macapat lan tembang tengahan. Tembange warna warna pepak.
Ing kene mung dakcuplikake kang sinawung ing tembang Kinanthi bae. Ana kang uniran mangkene:
1. Padha gulangen ing kalbu,
Ing sasmita amrih lantip,
Aja pijer mangan nendra,
Kaprawiran denkaesthi,
Pesunen sariranira,
Sudanen dhahar lang guling.
Tembang kuwi mengku karep: Padha kulinakna atimu supaya pinter nampa sasmita ( tandha,wahyu). Aja mung mangan turu bae. Ngudio budi luhur. Kunakna awakmu, ngurangi mangan lan turu.
2. Dadia lakunireku,
Cegah dhahar lawan guling,
lan aja asuka suka,
anganggoa sawatawis,
ala watake wong suka,
nyuda prayitnaning batin.
Dadia prihatinmu, ngurangi mangan lan turu. Lan aja mung seneng seneng bae. Nanging nganggoa sawatara ( aja banget banget ). Watake wong seneng seneng kuwi ora becik, yakuwi ngurangi pangati ati ( marakake sembrana ).
3. Yen wis tinitah wong agung,
Aja sira nggunggung dhiri,
aja leket lan wong ala,
kang ala lakunireki,
nora wurung ngajak ajak,
satemah anenulari.
Yen wis dadi wong gedhe, aja banjur gumedhe. Aja cedhak wong ala tumindake. Ora wurung ngajak ala lan wekasane nulari ala.
4. Nadyan asor wijilipun,
Yen kalakune becik,
Utawa sugih carita,
Carita kang dadi misil,
Itu pantes raketana,
Darapon mundhak kang budi.
Sanadyan turune wong cilik, yen kalakune becik, utawa sing critane migunani, kuwi pantes kokcedhaki; supaya budimu tambah becik.
5. Panggawe becik puniku,
gampang yen wis denlakoni,
angel yen during kalakyan,
aras arisen nglakoni,
tur ikut denlakonana,
mumpangati badaneki.
Panggawe becik kuwi gampang yen wis dilakoni. Pancen angel yen during ditindakake. Arep nindakake aras arisen, wegah. Dene yen dilakoni, nyatane migunani kanggo awake dhewe.
Katrangan :
a. sinawung = dibopong,kaiket,digawa
b. gulangen = kulinakna,udinen
c. sasmita = tandha peparinge Allah
d. nendra = guling,turu
e. pesunen = udinen,kulinakna
f. lakunireku = laku + nira + iku = lakumu kuwi
g. prayitna = ngati ati, waspada
h. wijil = wetu,lair,turun
i. misil = asil,kasil,guna
j. darapon = supaya
k. kalakyan = ( basa pacakan ) basane lumrah kalakon utama klakon, dilakoni
l. mumpangati = migunani
Disadur dari tulisan : R.Sudi Yatmana
Label: ISKS PB IV, Macapat, Surakarta, Wulangreh
Diposting oleh Mino Cilacap di 11:50:00 PM
KGPAA MANGKUNEGARA IV
Buku Wedhatama kuwi wujude tembang. Tembange manekawarna. Ana tembange Pangkur mangkene:
1. Mangkono ngelmu kang nyata, sanyatane mung weh reseping ati, bungah ingaranan cubluk, sukeng tyas yen denina, nora kaya Si Punggung anggung gumunggung, ugungan sadina dina, aja mangkono wong urip.
Tegese, ngelmu kang sajati kuwi mung menehi seneng ing ati. Diarani bodho ya bungah. Yen dienyek ya malah seneng. Ora kaya Si Bodho tansah umuk. Sadina dinane aleman bae. Wong urip aja mangkono kuwi.
Saiki tembang Sinom:
2. Bonggan kang tan merlokena, mungguh ugering ngaurip, uripe lan triprakara, wirya arta tri winasis, kalamun kongsi sepi, saka wilangan tetelu, telas tilasing janma, aji godhong jati aking, temah papa pepariman ngulandara.
Salahe dhewe yen wong ora mrelokake pathoking wong urip. Urip nganggo telung bab: watak becik, kasugihan, lan kapinteran. Yen telu telune kuwi ora duwe, entek entekaning wong. Karo godhong jati garing bae isih aji godhong jati garing kuwi. Wusana uripe sangsara, ngemis ngemis, dadi glandangan.
Ganti saiki Pocung:
3. Ngelmu iku kalakone kanthi laku, lekase lawan kas, tegese kas nyantosani, setya budya pangekese dur angkara.
Ngelmu kuwi bisane klakon kudu dilakoni nganggo prihatin. Diwiwiti kanthi kas, yakuwi nganggo bebuden kang teguh lan setya ngasorake watak kang ala.
Ngisor iki tembunge Gambuh:
4. Wong seger badanipun, otot daging kulit balung sungsum, tumrah ing rah memarah antenging ati, antenging ati nenungku, angruwat ruweding batos.
Wong sing waras awake: otot;daging;kulit;balung;sungsum;nganti tekan getige uga waras. Waras mangkono kuwi gawe antenging ati. Antenging ati bisa semedi, kanggo dhasar ngilangi ruweding batin.
Kang nganggo tembang Kinanthi, iki tuladane:
5. Mangka kanthining tumuwuh, salami mung awas eling, eling lukitaning alam, dadi wiryaning dumadi, supadi nir ing sangsaya, yeku pangreksaning urip.
Srana kanggo salawase wong urip yakuwi: awas lane ling. Eling marang kaanan gegambaring alam. Yen bisa mangkono uripe bisa becik, ora bakal sangsara, amarga bisa njaga uripe.
Katrangan:
a. Wedhatama = piwulang becik;
b. cublik = bodho,punggung,pinging,dama,mudha;
c. anggung = tansah,sanityasa,manggung;
d. bonggan = salahe dhewe;
e. aking = garing;
f. pepariman = pepriman,ngemis;
g. dur = ala;
h. tumrah = tumerah,tumurun,tekan,lingga trah+seselan um;
i. nenungku = semedi,memuji,ndhasari;
j. angruwat = angilangi,amberat;
k. tumuwuh = dumadi,urip;
l. lukita = lagu,tulisan,gambar;
m. supadi = supados,supaya.
Disadur dari tulisan : R.Sudi Yatmana
Label: Gambuh, Kamus Jawa, KGPAA Mangkunegara IV, Kinanthi, Pangkur, Pocung, Sinom, Wedhatama
Diposting oleh Mino Cilacap di 11:31:00 PM